Do pana Abdulkadira, sprzedawcy simitów, czyli tureckich sezamowych obwarzanków na nadbrzeżu Eminonu w Stambule, podchodzi staruszek. Pan Abdulkadir, podaje mu pachnącego obwarzanka. Nie bierze pieniędzy. „Dziadku wystarczy Ci jeden?”- pyta sprzedawca. Staruszek kiwa delikatnie głową i odchodzi. Za nim do straganu ustawia się młoda dziewczyna, pewnie studentka. „Jednego obwarzanka dla mnie i jednego na wieszak poproszę” wyrzuca z siebie szybko słowa i podaje odliczone pieniądze. Rachunek się wyrównał, pomyślałam.
Na straganie pana Abdukadira od lat widnieje kartka z napisem: „Askıda simit var”, co w tłumaczeniu z języka tureckiego znaczy tyle, co „Na wieszaku jest simit”. „To taki nasz zwyczaj. Kto ma więcej pieniędzy, kupi obwarzanka dla siebie i zostawi pieniądze na jedną sztukę dla potrzebującego. Ja tego obwarzanka odkładam na taki umowny „wieszak”. Dziennie mam odwieszonych średnio 5-6 obwarzanków. Korzystają z nich potrzebujący, czasem studenci, którym zawsze brakuje pieniędzy” – opowiada pan Abdulkadir.
W Turcji nie tylko pan Abdulkadir praktykuje „odkładanie na wieszak”. To stary osmański zwyczaj, jeszcze w 19. i 20. wieku kwitł w większości piekarni w tym kraju. Turcy, szczególnie w okresie świątecznym, po zakupieniu chleba dla rodziny, resztę pieniędzy pozostawiali dla potrzebujących, zgłaszając piekarzowi: „Resztę dajcie na wieszak”. Potrzebujący zaś mógł podejść do piekarni i na zapytanie „Czy jest chleb z wieszaka?” otrzymać świeży bochenek pieczywa. Piękny zwyczaj pomagania, który pozwalał potrzebującemu pozostać anonimowym.
W Stambule w każdej prawie dzielnicy jest piekarnia, w której zobaczyć można tabliczkę z napisem: „Na wieszaku jest chleb”. Właściciel jednej z nich opowiada, że wydaje dziennie potrzebującym około 30 sztuk chleba, drożdżówek, obwarzanków. Pieniądze „na wieszaku” zostawiają stali klienci, po prostu nie biorą reszty, a pracownik piekarni wpisuje tę kwotę na specjalną listę na ogólnodostępnej tablicy, by potem zgodnie z nią wydawać wypieki potrzebującym”. Właścicielka piekarni w dzielnicy Stambułu Esenler jest, jak twierdzi rekordzistką, jeśli chodzi o szerzenie starego osmańskiego zwyczaju. Pani Halide z dumą opowiada, że są dni, zwłaszcza te świąteczne, w których wydaje „z wieszaka” blisko 400 bochenków chleba dziennie.
W ostatnich latach zwyczaj „wieszaka” w Turcji nabiera tempa, przyjmuje różne postacie, jest z dnia na dzień wzbogacany. W kawiarniach można zobaczyć napisy „Herbata na wieszaku”, w sklepach z ubraniami na przykład „Kurtka zimowa na wieszaku”, w warzywniakach „owoce - warzywa na wieszaku”. „W ten sposób nie tylko pomagamy innym, ale także w naturalny sposób wpisujemy się w ogólnoświatowy trend ‘zero waste’, nadajemy mu lokalnego kolorytu” – tłumaczy mi koleżanka Turczynka działająca w lokalnej organizacji ekologicznej.
W 2012 roku grupa młodych ludzi rozpoczęła projekt, będący nowoczesną formą kontynuacji starego, osmańskiego zwyczaju. Tytuł projektu to: „Askıda ne var”, czyli w tłumaczeniu z języka tureckiego „Co jest na wieszaku”. Jak możemy dowiedzieć się ze strony internetowej: https://www.askidanevar.com/hakkimizda.html, projekt skierowany jest do studentów, a oferuje wszystko, czego potrzebuje uczący się młody człowiek. Wystarczy kliknąć w zakładkę: „Askıdan al” czyli „Weź z wieszaka”, a naszym oczom ukazuje się lista, z której można wybrać posiłek, ubranie, bilet do teatru bądź kina, książki a nawet staż za granicą. Do projektu przyłączają się piekarnie, restauracje, kina, teatry, sklepy z odzieżą, a także firmy i zakłady pracy, oferujące swoje usługi.
Jeden z propagatorów zwyczaju, w wywiadzie dla znanej stacji telewizyjnej tłumaczy: „Młode pokolenie w Turcji powoli zaczyna rozumieć wagę wzajemnej pomocy. Dzięki nim ten stary osmański zwyczaj otrzyma drugie życie”.
