Jedna ze znanych wyszukiwarek lotów, przeprowadziła wśród użytkowników ankietę, w której zapytano o najmniej uprzejmą narodowość. Turcy znaleźli się w tym rankingu na dziesiątym miejscu. To niezły wynik, ale szczerze mówiąc sami Turcy są nim zapewne nieco zaskoczeni. Koleżanka Turczynka, z którą podzieliłam się tą wiadomością, odpowiedziała z oburzeniem: „Pokaż mi naród, który byłby tak uprzejmy jak my. Przecież nawet w języku potocznym mamy skostniałe wyrażenia, które czynią z nas miłymi ludzi”.
Z wynikami ankiety dyskutować nie będę. Ani mierzyć się z wyobrażeniami Turków na ich własny temat. Ale też trudno mi nie zgodzić się z moją znajomą. Język turecki to język elegancki, pełen kurtuazji i życzliwości wobec drugiego człowieka.
Weźmy na przykład taką sytuację. Wchodzimy do miejsca pracy, urzędu lub do sklepu. Co mówimy zwyczajowo przekraczając próg? „Dzień dobry”. Otóż Turek także przywita się, życząc dobrego dnia. Jednak to nie wystarczy. Jeśli wchodzi do miejsca, w którym inni pracują, na pewno wypowie magiczne: „Kolay gelsin!”, co w dosłownym tłumaczeniu z języka tureckiego znaczy tyle, co: „Niech przyjdzie łatwo”, czyli po prostu „Łatwej pracy!”.
Turek nie przejdzie też obojętnie obok osoby, której zdarzyło się coś przykrego. I nie ma znaczenia czy jest to choroba, wypadek, dramat miłosny czy zwykła kłótnia. W takich przypadkach nie może obyć się bez zaklinania rzeczywistości, czyli życzenia aby zła okoliczność stała się przeszłością. „Geçmiş olsun!” co w tłumaczeniu na język polski znaczy: „Niech zostanie w przeszłości” lub jak kto woli „Niech się stanie przeszłością”, to powszechnie używane w Turcji wyrażenie, które jest oznaką dbałości o drugiego człowieka. Zdarza mi się słyszeć, jak ktoś mówi: „Nie wiedziałam, że jest chora, zadzwonię do niej powiedzieć „geçmiş olsun!”, albo „Nie raczył nawet przyjść w odwiedziny, żeby życzyć mi „geçmiş olsun!”.
W sytuacjach trudnych i beznadziejnych, w których ludzka siła wydaje się niewystarczająca, Turcy przypominają sobie o najwyższej instancji. „Allah yardımcı olsun” czyli „Niech Allah pomoże” jest na ustach świadków fatalnego zdarzenia, wypadku, katastrofy, ciężkiej choroby, klęski żywiołowej.
„Güle güle” natomiast to wyrażenie wielozadaniowe. Można je przetłumaczyć jako „z radością” lub „ze śmiechem” i użyć na przykład jako odpowiedź na zwyczajne „Do widzenia”. Ten, kto wypowiada słowa „Güle güle” do wychodzącej osoby, chce powiedzieć tyle co „Idź za radością”. Bardzo często w sklepach w Turcji można usłyszeć, jak sprzedawca mówi do klienta: „Güle güle kullanın”, czyli „Niech Pan/Pani używa z radością”. W ten sposób możemy też odpowiedzieć osobie dziękującej nam na przykład za darowany jej prezent. „Używaj z radością” to bardzo fajny zamiennik za zwyczajne: proszę bardzo.
Na przykład będąc w gościach, po spożyciu posiłku przygotowanego przez panią domu, nam Europejczykom wypada się rozpływać w słowach na temat zdolności kulinarnych gospodyni i wybornego smaku potraw. Turcy „załatwiają” sprawy pochwał i komplementów w stosunku do osoby przygotowującej posiłki wyrażeniem: „Eline saǧlık” co dosłownie znaczy: „Zdrowie w twoje ręce”. W życiu codziennym Turków znaleźć można wiele sytuacji i wiele części ciała, które nie powinna dotknąć żadna choroba J. Na przykład osobie, która dokonuje sprzedaży, lub trudni się przemawianiem, możemy życzyć: „Agzına saǧlık” czyli „Zdrowie w twoje usta”. Lekkoatletów wracających z zawodów wita się słowami: „Zdrowie w wasze ręce i nogi”. „Ayaǧına saglık” co tłumaczy się jako „Zdrowie w twoje nogi” można też powiedzieć do osoby, która złożyła nam wizytę.
Te trudne do przetłumaczenia, ale bardzo powszechne w języku tureckim wyrażenia są bardzo często ratunkiem dla osób, które nie wiedzą jak się zachować w danej sytuacji, lub co powiedzieć.
Cały czas jednak zastanawiam się, czy czynią one Turków bardziej uprzejmymi ludźmi?
